Matthew 5 (TOMA)
1 Yesu bɛbɛi ɠaai ma, é lɛɛni, é zei gizei ta unma. Ná-kaladopoiti ti maaɓɔni koba. 2 É tɔɔzeini ga é ɗa ti ɠala, é ɠɛni ti ma: 3 «Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti ga bala nuiti zɛnvui zu,tɔɔzei geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa ga tɔnɔ. 4 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti ɠɔlɔzu,tɔɔzei GALA ka ti ɠaanɛɛnɛ. 5 Undaanɛ nu ɠa ga ɓɔɠɔmaayei nuiti,tɔɔzei GALA ka zooi ve ti ya ga tɔnɔ. 6 Undaanɛ nu ɠa ga niiti telebodai ma ʋului ta ma ɓɔle wɔin ti ma,tɔɔzei ta yiɠo. 7 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti maawɔinɠai ɠɛɛzu,tɔɔzei GALA ka ti maawɔinɠa. 8 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti-yiimaʋɛ ɲadegai,tɔɔzei ta GALA ka. 9 Undaanɛ nu ɠa ga niiti ti ʋaazu ga ziilɛigi ti-maaɠoolii zu,tɔɔzei ta loli ga GALA dointi. 10 Undaanɛ nu ɠa ga niiti wɔinzeɠemai zeelizu ti ma telebodai maaʋele ma,tɔɔzei geeɠɔlɔgi ma masadai ɠa ga tɔnɔ. 11 «Undaanɛ nu ɠa ga woye, siɛgi zu nuiti ti wo ʋoomusu da, ti wo wɔinzeɠe, ti zɛɛiti pɛ wo ma nɔ̀un maaʋele ma. 12 À ɠoozunɛ naazu ga gola, mazɔlɔɔ kulanuma wola ɠa wo ya geeɠɔlɔgi zu. Tɔɔzei ʋele nɔ ɠana ti GALA goo wo nuiti wɔinzeɠeni la, niiti ti leʋegai wo luɠɔ. 13 «Wa ɠa wo ga eteai ná-kpoloi. Kɛlɛ ni kpoloi ná-ɲɛmigi ɠa ɠulana ba, nu ɠa zoo feezu zea ɠale ʋolu? Kulanuma nɔpɛ ge la mɔ ba, kɛni niina é ʋili ya nɔ, nuiti ti ɗa ziɛ su. 14 Wa ɠa wo ga eteai ná-wozakalagi. Taa wolai nii togai gize unmaʋɛ, naa la ɗa ga zoo lɔɔɠuzu. 15 Nu la ɗa ga lanboi ɠaazoga, è ʋa dɔ aniɲakai wu, kɛlɛ nu mu ka ɗa sei lanbo zei anii ɠa, ʋɛ a ɠɛ zosu ná, é nuiti pɛ maa ɠɛ kala pɛlɛi wu. 16 Ʋele ɠana, wa-wozakalagi maanɛai é volo la nuiti gaazu, naa ɠa a kɛ ti wo-ɠɛɛ vaa ʋagɔiti pɛtɛ, ti lɛbiyai ve wo-Ɠɛɛ ʋɛ, nii é geeɠɔlɔgi zu. 17 «À mina ɠisiɛ ga nɔ̀un, pàaʋɛ ga gè naa ɠoloɠolo, nii sɛʋɛai GALA ná-tɔgi zu, ta GALA goo wo nuiti ta-zɛʋɛiti su. Gè la ʋaani ti ɠoloɠolo faa ma, kɛlɛ tɔun pàaʋɛ ga gè ti laazeeli. 18 Gè bo wo ma ga gaamai, geeɠɔlɔgi ta zooi ti ʋa ɠɛ ti leʋe, tɔgi ná tago nɔpɛ, ɓaa ma zɛʋɛ ɠaei ɠila kpalaa ge la ɲɛɛlɛa pɛ, eyɛsu ti pɛ ti ʋilɛ su. 19 Naa ɠa é ba, zɔi nɔpɛ é niima leve goi gila kpalaa koloɠolosu, é zɛba é zɔiti ɓalaa kala ga ti kɛ ga tɔun kɛʋelei, naama nui ɠa a lɔi geeɠɔlɔgi ma masadai zu. Kɛlɛ zɔi é ɠolozu ti ʋɛ, é zɔiti ɓalaa kala ga ti ʋokɔɠɔ ma, naama nui ɠa wɔɔlɔ geeɠɔlɔgi ma masadai zu. 20 Tɔɔzei gè bo wo ma, ni wo la ɠoloni GALA ziimai ʋɛ, wo ʋa ɓudɛ tɔ kalamɔinti ta Faliziɛinti maazu, wo la lɔa pɛ geeɠɔlɔgi ma masadai zu. 21 «Wo mɛnigɛ ga é woni ade-mɛmɛwolaiti ma ga: ‹Mina nu ʋaa. Zɔi a nu ʋaana, naama nui ná-tukpɔi ɠaa ɠa leʋe.› 22 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Zɔi nɔpɛ é yiiɠaawanazu kɛɛɠɛloin ma, naama nui ná-tukpɔi ɠaa ɠa leʋe. Zɔi a ɠɛ kɛɛɠɛloin ma: ‹Kibalama nui!›, tukpɔɠaaleʋe nu wolaiti ta naama nui ná-tukpɔi ɠaaleʋe. Zɔi a ɠɛ kɛɛɠɛloin ma: ‹Ɠimalala nui!›, naama nui ɠa ʋili undaaʋili abui zu. 23 «Naa ɠa é ba, ni ɗa yɛna ʋaazu ɗa-ƓALA kɔɔi leʋesu zalaɠa ɠulazuʋɛ, è-ɠigi loo ná zu ga è-ɠɛɛloin yiiɠaawanaʋɛ è ma fai ta zu, 24 ɗa-ƓALA kɔɔi yɛ miná zalaɠa ɠulazuʋɛ laawuʋɛ, é li dɛ, wo yɔɠɔzuɓɛtɛ wa è-ɠɛɛloin. Naa ʋoluma ɗa ʋa niina, é ɗa-ƓALA kɔɔi leʋe. 25 «Ni nui ta a è maaɓaazaɠa laana, zuvilɛ, wo yɔɠɔzuɓɛtɛ wa tɔ, siɛgi zu wo pelei zu la, wo ɗa li tukpɔɠaaleʋezuʋɛ, naa ɠa a kɛ, è-ɓɔɛɲɔɠɔi mina è ve tukpɔɠaaleʋe nui ya, naa ʋa è ve salaʋusui ya, naa ʋa è ʋili kasoi ɠa. 26 Gè bo è ma ga gaamai, è la ɠulaa kasoi ɠa pɛ, kɛni ɗa ɓena ga ɗa walii pɛ sala. 27 «Wo mɛnigɛ ga é woni ga: ‹Mina wɛɛnziɛ bo.› 28 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Zɔi nɔpɛ é wɛlɛzu anzanui ta ʋa, gaazuɠulapɔ, é ɓega ga wɛɛnziɛgi wo ta naa, ziimaʋɛ. 29 Ni è-yeezazu ʋele ɠaazuɠɛzɛi ɠa é è loozu kotoi zu, kula su, è pili ya poun. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma, è-ʋaalobazuʋɛ gila kpe nɔ undaaʋili, kɛlɛ è-ɓusɛi pɛ ge mina ʋili undaaʋili abui zu. 30 Ni è-yeezazu ʋele yeei ɠa é è ʋilisu kotoi zu, teʋe ɓɔɠɔ ʋa, è pili ya poun. Tɔɔzei fizɔgɛ è ma, è-ʋaalobazuʋɛ gila kpe nɔ undaaʋili, kɛlɛ è-ɓusɛi pɛ ge mina ʋili undaaʋili abui zu. 31 «É woni ɓalaa ga: ‹Zɔi é ɠɛlɛzu anzai ʋa, é vulu zaa zɛʋɛi ve naa ya.› 32 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: Zɔi nɔpɛ é ɠɛlɛzu anzai ʋa, é ɠula koloɠolo faa ʋolu, toɠa naa liizu tɔun wɛɛnziɛgi ma. Zɔi ma é anzanu zeizu, nii sinigi ɠɛlɛai ba, tɔ ɓalaagi wɛɛnziɛgi ɠɛa. 33 «Wo mɛnigɛ ga é woni ade-mɛmɛwolani ma ga: ‹Mina zɛɛ ɠona wo, kɛlɛ minazeɠegi nii è boga Maliɠii GALA bɛ konai maazu, kɛni è naa laazeeli.› 34 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: À mina vɔlɔ kona nɔpɛ bo. À mina ɠona geeɠɔlɔgi ma, tɔɔzei naa ɠa é ga GALA ná-masa kpɔkpɔgi. 35 À mina ɠona zooi ma, tɔɔzei naa ɠa é ga ná-kɔɠɔloma anii. À mina ɓalaa ɠona Zeluzalɛme ma, tɔɔzei tɔ ɠa é ga Masa golai ná-taa wolai. 36 À mina ɓalaa ɠona wɔungi ma, tɔɔzei wo la zooga wɔundeɠai gila kpalaa kolezu ɓaa wo ʋa tɛi. 37 Wa ɠɛna ɓɔɛa, à ɠɛ nɔ ‹Un,› ɓaa wo ɠɛ ‹Ɓa.› Nii kpein é ʋilɛsu naa ʋolu, naati ta ɠulazu Inɛgi ya. 38 «Wo mɛnigɛ ga é woni ga: ‹Nu ɠaazuɠɛzɛi ʋoto ka ɠɛ ga nu ɠaazuɠɛzɛi, nu ɲiiga ʋoto ka ɠɛ ga nu ɲiiga.› 39 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: À mina wɔnɔ ʋotokula nu ɲɔu ma. Ni nu a è loɠana è-yeezazu ʋele woizuʋɛ, è-ɠɔʋɛzu ʋele gelei lete ma. 40 Ni nui ta ɠa pɔ ga wo lukpɔ wa tɔ, é ʋa ɗa-zeɠewuzeɠei ɠula è ya, ɗa-zeɠe wolai ɓalaa yɛ zea. 41 Ni nui ta a kɛɛna è ya ga zeeɠaaɓa, ga kɛni wa tɔ wo ziɛ ʋɔɔma ga kɔɠɔlo waagila (1.000), ɗɔun kɛ ga kɔɠɔlo waafelegɔ (2.000). 42 Zɔi é è valizu, naa ɠɔ. Mina ʋoluave naama nui ʋa, nii é pɔ ga é ziingao bo è ma. 43 «Wo mɛnigɛ ga é woni ga: ‹Ɗa è-zeiɲɔɠɔi nɛɛ ʋɛ, è è zili nui wɔinzeɠe.› 44 Kɛlɛ nɔ̀un, nà bosu wo ma ga: À wo zili nuiti nɛɛ ʋɛ, wo GALA fali naati bɛ, ti wo wɔinzeɠezu, 45 nii a kɛ wo-Ɠɛɛ nii é geeɠɔlɔgi zu, wo ɠɛ ga ná-doun ɠiteɠitegiti. Tɔɔzei toɠa ɗa ná-foloi ɠula nu ɲɔiti ta nu ʋagɔiti bɛ, é tonai ʋu telebo nuiti ta telebotala nuiti bɛ. 46 Tɔɔzei ni wa naati nɔ nɛɛna ʋɛ, niiti ti wo nɛɛzu ʋɛ, lee ɠulanuma ɠa wa sɔlɔɔ? Ʋele nɔ lɛi mulu zo nuiti ti kɛɛzu la vɔlɔ ɓaa? 47 Naa ʋolu lee ɠa wo kɛɛzu, nii é la ɠɛɛzu pɔlɔma, ni wa laaliizu wo-ɠɛɛlointi nɔ ma? Ʋele nɔ lɛi ɓalaa GALA kwɛɛtala nuiti ti kɛɛzu la ɓaa? 48 Naa ɠa é ba, à ɠaaɓa, wo laazeeli fai pɛ su, ʋelei wo-Ɠɛɛ laazeeliai la, nii é geeɠɔlɔgi zu.